Transport w Japonii　・　日本の交通

            Sieć komunikacyjna w Japonii należy do jednych z najbardziej rozwiniętych na świecie – cały kraj pokryty jest gęstą i niemal perfekcyjnie zorganizowaną siecią dróg, autostrad i linii kolejowych. Każdy z regionów posiada także połączenia morskie i lotnicze. Trudne warunki terytorialne, ciągłe ryzyko kataklizmów i niezwykła aktywność sejsmiczna zmusza japońskich konstruktorów do wykorzystywania najbardziej zaawansowanych i skomplikowanych technicznie rozwiązań. Państwowy budżet również przewiduje bardzo duże nakłady na infrastrukturę. Całkowita długość wszystkich utwardzonych dróg wynosi aż 1,2 milionów kilometrów, jednocześnie funkcjonuje 176 lotnisk – w tym okrzyknięty największym portem lotniczym Azji port Haneda. Japonia może pochwalić się między innymi najdłuższym na świecie tunelem kolejowym zlokalizowanym pod powierzchnią wody – został oddany do użytku w 1988 roku i przyjął nazwę Seikan, a jego długość wynosi 54 kilometry. Ponad to również tamtejszy transport kolejowy uznawany jest za najbardziej rozwinięty na całym globie, według danych z 2006 roku łączna długość linii kolejowych wynosiła 23 474 kilometry. Ogółem w Japonii koleje są głównym środkiem transportu, zwłaszcza w odniesieniu do masowego i szybkiego przemieszczania pasażerów pomiędzy głównymi miastami i ośrodkami metropolitalnymi kraju. W żadnym innym miejscu na Ziemi kolej nie obsługuje tak dużej ilości podróżnych – statystyki z 2006 roku wskazują, że 22,24 miliardów osób wybrało właśnie ten sposób komunikacji (dla porównania niemieckie koleje obsługują około 2,2 miliardów pasażerów rocznie). Pierwsza linia kolejowa utworzona między Tokio i Jokohamą ruszyła w 1872 roku, a pierwsze linie metra łączące stolicę z Osaką powstały jeszcze przed drugą wojną światową.

Obecnie Japonia jest pionierem w dziedzinie szybkich pociągów Shinkansen – każdego dnia funkcjonuje około 250 tego typu maszyn, a pierwszy z nich ruszył już w 1964 roku. Transport kolejowy góruje nad transportem samochodowym choćby ze względu na utrudniającą budownictwo drogowe ograniczoną ilość gruntów użytkowych czy nieadekwatną liczbę podsiadanych przez Japończyków samochodów. Ponad to Shinkanseny znane są ze swojej perfekcyjnej punktualności – w 2003 roku średnie opóźnienie na trasie pomiędzy Tokio i Osaką wynosiło 6 sekund. Główne spółki zrzeszone pod nazwą Japan Railways Group do 1987 roku stanowiły własność Skarbu Państwa. Istnieją także połączenia kolejowe obsługiwane przez prywatne spółki, władze regionalne oraz firmy finansowane z budżetu samorządowego.

Shinkansen

Japońscy konstruktorzy byli pierwszymi na świecie, którzy podjęli się dostosowania infrastruktury kolejowej do maszyn rozwijających bardzo duże prędkości. Ze względu na trudne ukształtowanie terenu dotychczasowe linie nie mogły zostać zaadaptowane do nowej technologii – koniecznym było stworzenie całkiem nowej jakości w dziedzinie transportu kolejowego. Oficjalnie nazwa shinkansen została użyta w 1940 roku w odniesieniu do linii towarowej łączącej Tokio i Shimonoseki i wykorzystujące lokomotywy i maszyny parowe osiągające maksymalną prędkość 200 km/h . Popularna angielska nazwa Bullet Train jest z kolei dosłownym tłumaczeniem japońskiego terminuDangan ressha i przywołuje skojarzenia maszyny z pociskiem oraz nawiązuje do jej prędkości. Początkowo planowano przedłużenie linii poprzez tunel do Korei, Pekinu, aż po Singapur, jednak zaniechano planów ze względu na pogorszenie sytuacji Japonii podczas drugiej wojny światowej – zdecydowano na tymczasowe porzucenie projektu kolei dużych prędkości. W latach pięćdziesiątych rząd zdecydował się na powrót do budowy – pierwszy odcinek Tokaido Shinkansen pomiędzy Tokio a Osaką zaczął powstawać w kwietniu 1959 roku. Początkowo koszt budowy oszacowano na około 200 miliardów jenów, jednak szacunki zostały celowo zaniżone, w rzeczywistości nakłady finansowe okazały się dwukrotnie wyższe – była to jedna z przyczyn ówczesnego deficytu budżetowego Japonii (pieniądze uzyskano z niskooprocentowanych pożyczek od Banku Światowego). Ostatecznie linia zaczęła funkcjonować od 1 października 1964 roku wraz z rozpoczęciem olimpiady w Tokio. Wykorzystywana wcześniej kolej konwencjonalna powodowała, iż standardowy czas wymagany do pokonania tym sposobem odległości między Tokio a Osaką wynosił około sześciu godzin i czterdziestu minut. Dzięki wykorzystaniu nowej technologii czas ten po roku 1965 zmniejszył się do około trzech godzin, przynosząc wiele korzyści i zmian dla społeczeństwa zamieszkującego dwie największe metropolie Japonii. W ciągu trzech lat linia okazała się wielkim sukcesem obsługując 100 milionów podróżujących, w 1976 roku aż miliard, by 1992 roku osiągnąć wynik 23 000 pasażerów na godzinę. Pierwsza wyprodukowana seria superszybkich pociągów osiągała prędkość 210 km/h (w późniejszym okresie wzrosła o 10 km/h), a ostatni z nich był użytkowany do dnia 30 listopada 2008 roku.

Zachęceni sukcesem twórcy nowoczesnej linii kolejowej zdecydowali o jej przedłużeniu w kierunku zachodnich terytoriów kraju. Linia prowadząca do Hiroshimy i Fukuoki została oddana do użytku w 1975 roku. Ówczesny premier Kakuei Tanaka był wielkim zwolennikiem rozwoju Shinkansenów, dzięki projektom podjętym przez jego rząd w międzyczasie powstały dwie dodatkowe linie zwane Tohoku i Joetsu, łączące Tokio z miastami Aomori i Niigata. Wiele planowanych linii nie zostało ukończonych, głównie z powodu zbyt dużych kosztów budowy połączonych z panującym w latach siedemdziesiątych kryzysem. Skutkiem niewypłacalności kolei było także ich sprywatyzowanie w 1987 roku. Obecnie jest ona zarządzana przez szereg regionalnych spółek, które dbają o ciągły rozwój i unowocześnianie pociągów tworząc ich indywidualny dla każdej spółki design i wykorzystując maszyny o osiągach do 300 km/h – obok francuskich, włoskich, hiszpańskich i niemieckich są to najszybsze pociągi na świecie. Biorąc pod uwagę prędkość poruszania rekord w tej dziedzinie także należy do Japończyków – 2 grudnia 2003 roku maszyna o nazwie JR-Maglev MLX01 rozwinęła szybkość 581 km/h.

W porównaniu z koleją konwencjonalną, Shinkansen wykorzystuje najbardziej zaawansowane technologie, które mają zapewnić nie tylko szybkość, ale także bezpieczeństwo i komfort podróży – jego sukces w Japonii znacząco wpłynął na rozwój szybkiej kolei na całym świecie. Dzięki całkowitemu rozdzieleniu tras i braku skrzyżowań na trasie funkcjonowanie Shinkansenów nie wpływa na komunikację tradycyjną metodą czy przewóz towarów, jednocześnie czyniąc je niemal perfekcyjnie punktualnymi (wyjątkiem od tej reguły są Mini-Shinkanseny poruszające się po zwykłym torowisku). Przy budowie tras wykorzystano także rozwiązania w formie tuneli czy wiaduktów, co pozwala na znaczącą oszczędność czasu – pociągi nie omijają przeszkód tylko w pewnym sensie przejeżdżają przez nie. Shinkansen wykorzystuje także system ATC (Automatic Train Control) eliminując jednocześnie potrzebę stosowania sygnałów przytorowych. Wykorzystuje on kompleksowy system automatycznej kontroli pociągu zarządzający wszelkimi operacjami – każde zadanie związane z ruchem pociągu, torem, stacjami i harmonogramem jest skomputeryzowane. Wagony są klimatyzowane, zamknięte, aby zapewnić stabilne ciśnienie przy wejściu z dużą prędkością do wszelkich tuneli. Większość pociągów Shinkansen w Japonii oferuje miejsca w dwóch klasach, które zazwyczaj znajdują się oddzielnych przedziałach. Standardowe bilety obejmują zwykłe miejsca zazwyczaj w rzędach po 2 lub 3 fotele, a bilety na wyższą klasę dotyczą bardziej komfortowych i mniej zatłoczonych przedziałów porównywalnych do klasy biznes w samolotach. W 2011 roku jedna z linii wprowadziła także najwyższą klasę przedziałów oferujących pasażerom samodzielne, komfortowe i przestrzenne fotele oraz dodatkowe usługi. Oznaczenia wewnątrz pociągów są wielojęzyczne ( japoński i angielski na wszystkich liniach, dodatkowo koreański i chiński na wybranych liniach) i informują o zbliżających się stacjach. W większości pociągów są także serwowane posiłki, jest dostępny bezprzewodowy Internet a toalety są urządzone w stylu zachodnim. Niektóre pociągi na swoim pokładzie mają także automaty z napojami.

Począwszy od 1949 roku aż po dzień dzisiejszy nie zanotowano żadnych ofiar śmiertelnych wśród pasażerów z powodu wykolejeń lub kolizji, uwzględniając także częste w Japonii kataklizmy, trzęsienia ziemi i tajfuny. Do częstych należą przypadki samobójstw osób skaczących bezpośrednio pod pędzący pociąg. Shinkansen ma także znaczący wpływ na japońską gospodarkę, społeczeństwo, środowisko i kulturę. Oszczędność czasu oszacowano na 400 milionów godzin, a ekonomiczny przychód na 500 miliardów euro rocznie. Szybka komunikacja pobudziła rozwój miast takich jak Kakegawa, które wcześniej były zbyt oddalone od większych ośrodków miejskich. Podróż na trasie między Tokio a Osaką za pomocą szybkiej kolei wytwarza do atmosfery tylko około 16% dwutlenku węgla w porównaniu do przemieszczania samochodem, co ostatecznie daje oszczędność 15.000 ton dwutlenku węgla rocznie.

Do zasadniczych problemów związanych z funkcjonowaniem Shinkansenów zalicza się przede wszystkim wytwarzany przez nie hałas. Ze względu na dużą gęstość zaludnienia dochodziło do protestów w obszarach wchodzących w przebieg tras kolejowych – obecnie stosuje się ekrany akustyczne i reguluje natężenie dźwięku w obszarach mieszkalnych tak, by nie przekraczało ono 70 decybeli. Prowadzone są także badania mające na celu zredukowanie hałasu bez konieczności zmniejszania osiąganych prędkości. W przypadku wystąpienia dużego trzęsienia ziemi wprowadzono także możliwość automatycznego hamowania pociągów. Dużym kłopotem są także obfite opady śniegu w niektórych rejonach – dochodząca do wysokości trzech metrów pokrywa śnieżna wypływa na zmniejszenie prędkości i nawet dwudziestominutowe opóźnienia.

W trakcie budowy bądź w fazie planowania na najbliższe lata są trasy Nagano-Tsuruga, Aomori-Sapporo, oraz podłączenie linii do Nagasaki.

Bibliografia

Aoki, E., Dawn of Japanese Railways, Japan Railway & Transport Review, 1994
http://www.jrtr.net/jrtr01/pdf/history.pdf
Kobayashi ,T., Progress of Electric Railways in Japan, Japan Railway & Transport Review, 2005
http://www.jrtr.net/jrtr42/pdf/s62_kob.pdf
Shoji, K., Japanese Experiences with Public and Private Sectors in Urban Railways, 9th Conference on Competition and Ownership in Land Transport, Kobe University
Soejima, H., Railway Technology in Japan – Challenges and Strategies, Japan Railway & Transport Review 2003
http://www.jrtr.net/jrtr36/pdf/f04_soe.pdf

Służba zdrowia w Japonii　・　日本の医療サービス

            Za początek istnienia japońskiej służby zdrowia uważa się moment utworzenia pierwszego planu ubezpieczeń zdrowotnych dla pracowników w 1927 roku. Od chwili zakończenia działań militarnych związanych z drugą wojną światową system ochrony zdrowia w Japonii przyjął formę uniwersalnych świadczeń dostępnych dla wszystkich obywateli państwa. W połowie lat osiemdziesiątych dokonano reorganizacji szpitali pozwalającej lokalnym władzom na wprowadzanie limitów oraz określenie najważniejszych zadań stojących przed japońską służbą zdrowia, wyodrębniono także trzy podstawowe rodzaje placówek działających na terytorium Japonii: szpitale, kliniki oraz placówki związane z położnictwem. Obecnie istnieje około 150 tysięcy tego typu placówek, z czego szpitale obejmują jedynie 10 tysięcy. Japońskie kliniki można porównać do działalności polskich poradni ogólnych i specjalistycznych, w większości nie posiadają one szpitalnych łóżek lub jest ich niewiele, a w założeniu pacjenci nie powinni przebywać na terenie oddziału dłużej niż 48 godzin. Istotną cechą japońskiej służby zdrowia jest fakt, iż 80% jednostek i 70% szpitalnych łóżek jest w posiadaniu sektora prywatnego. Według danych z 2008 roku wśród państw o wysokim stopniu rozwoju cywilizacyjnego Japonia posiada także jeden z najwyższych wskaźników dotyczących stosunku liczby mieszkańców do liczby szpitalnych łóżek – na 1000 obywateli przypada około 8,1 łóżek – jest to wynik ponad dwukrotnie większy od średniej podawanej przez OECD. Podobnie do jednych z najniższych należy współczynnik wskazujący liczbę osób poddanych hospitalizacji i w roku 1999 wyniósł jedynie 9,5%. Do niepokojących wskaźników należy jedynie średni czas hospitalizacji wynoszący około 42,5 dni, czterokrotnie przewyższając średnią OECD. Duże rozbieżności w statystykach tłumaczone są z reguły faktem iż społeczeństwo japońskie składa się w znacznej mierze z osób starszych.

I.                   Ubezpieczenia zdrowotne

Od początku lat sześćdziesiątych rząd nadał wszystkim obywatelom państwa przywilej korzystania z systemu ubezpieczeń zdrowotnych. Dopiero pod koniec lat dziewięćdziesiątych w znacznym stopniu obniżono budżet przeznaczony na ochronę zdrowia – w latach 1998-1999 wydatki związane z polityką zdrowotną wyniosły jedynie 15,2 mln jenów, stanowiąc odpowiednio 3%  japońskiego PKB. Według danych z 2008 roku wskaźnik ten wzrósł do 8,5% PKB (2,873 dolarów na mieszkańca), jednak wciąż pozostaje niższy od średniej podawanej przez statystyki OECD i jest o połowę mniejszy od budżetu opieki zdrowotnej w USA. Koszty związane usługami medycznymi są kontrolowane przez japońskie ministerstwo zdrowia, które co dwa lata negocjuje z lekarzami stałą i jednakową dla całego kraju wysokość opłat. Dzięki temu rząd zapobiega ewentualnym manipulacjom ze strony środowiska lekarskiego, które mogłoby dążyć do uzyskania jak najwyższych odchodów kosztem pacjentów. Opłaty składkowe na ubezpieczenia zdrowotne są w Japonii obowiązkowe i z reguły pobierane z tytułu wynagrodzeń na zasadzie podziału między pracodawcę i pracownika – średnio składki wynoszą 4% wynagrodzenia po odjęciu wszelkich premii. Do całego systemu należy około 4000 zleceniodawców, zarówno prywatnych jak i publicznych. Pomimo obowiązku ubezpieczenia nie istnieją żadne sankcje prawne za nieposiadanie go, ale osoby nieubezpieczone (stanowiące około 10% całego społeczeństwa) zmuszone są do samodzielnego pokrycia całkowitych kosztów opieki zdrowotnej. Ubezpieczyciele nie mają możliwości szeroko pojętej dyskryminacji ze względu na aktualny stan zdrowia ubezpieczanej osoby. Ogółem służba zdrowia funkcjonuje w ramach dwóch podstawowych kategorii: Narodowych Ubezpieczeń Zdrowotnych (NHI) oraz Ubezpieczeń Zdrowotnych Pracowników (EHI). Pierwsza z nich dotyczy przede wszystkim osób zatrudnionych w sektorach związanych z rolnictwem, leśnictwem, rybołówstwem, przemysłem, posiadających własną działalność oraz bezrobotnych. Z tego typu ubezpieczenia mogą skorzystać także osoby pozostające na terytorium Japonii co najmniej rok, w tym także osoby pracujące sezonowo. Z kolei EHI dotyczy osób uczących się w szkołach średnich oraz pracujących w dużych przedsiębiorstwach, zarówno państwowych jak i prywatnych oraz zatrudniających więcej niż 5 pracowników i mniej niż 300 pracowników. Utworzono także odrębny system ubezpieczeń zdrowotnych dla obywateli powyżej siedemdziesiątego roku życia, finansowany przez obydwa wyżej wymienione programy, oferujący między innymi opiekę domową, opiekę zastępczą czy pobyt w placówce opiekuńczej. Prywatne systemy ubezpieczeń są w Japonii mało popularne i korzysta z nich tylko niewielki odsetek społeczeństwa. Składki opłacane przez obywateli stanowią ponad połowę całego budżetu przeznaczonego na opiekę zdrowotną, jedna czwarta pochodzi z podatków, kolejne 7% to subwencje pochodzące od władzy lokalnej a pozostałe 12% środków jest opłacane bezpośrednio przez pacjentów samodzielnie pokrywających wymagane koszty związane z prowadzeniem leczenia. Wysokość składki jest uzależniona od dochodów rodziny oraz wieku ubezpieczonego. Osoby nie posiadające ubezpieczenia z tytułu zatrudnienia mają możliwość skorzystania z programów administrowanych przez samorządy lokalne, ze względu na trudną sytuację materialną mogą pozyskać także pewnego rodzaju dotacje od rządu. Istnieje także możliwość odstąpienia od pobrania opłaty za opiekę zdrowotną od osób bezdomnych. Gotówka z polisy ubezpieczeniowej nie pokrywa kosztów usług w przypadku problemów psychicznych, zażywania i przedawkowania narkotyków, aborcji dokonanej ze względu na trudną sytuację materialną, zabiegów związanych z chirurgią plastyczną i szczepień. Grupa leków refundowanych zawarta jest na specjalnej liście przygotowanej przez rząd.  Opieka położnicza w Japonii również nie jest finansowana z ubezpieczenia gdyż ciąża nie jest uznawana za chorobę – badania kontrolne dla przyszłych matek opłacane są z budżetu państwowego. Pomimo powszechnej dostępności planów ubezpieczeniowych każdy z nich posiada określony limit wydatków przeznaczonych na dany rok, który nie może zostać przekroczony. Jednocześnie każdy z planów oferuje podobne korzyści, w tym opiekę szpitalną, lekarską, stomatologiczną czy możliwość refundacji leków.

II.                Dostępność usług

Pacjenci mają całkowitą swobodę wyboru zarówno lekarzy, jak i placówki w której ma zostać podjęte leczenie bez względu na ich status materialny czy społeczny, jednak pacjenci nie posiadający odpowiedniego skierowania zazwyczaj są zobowiązani do wniesienia wyższej opłaty za usługi. Zgodnie z japońskim prawem szpitale mogą być zarządzane tylko przez lekarzy i w założeniu nie mogą być uruchamiane jedynie dla czerpania korzyści ze świadczenia usług zdrowotnych – przedsiębiorstwa nie mają możliwości zakładania tego typu placówek. W porównaniu do pozostałych krajów wysoko rozwiniętych koszty leczenia są stosunkowo niskie, przy jednoczesnym dużo większym stopniu wykorzystania ogólnodostępnych środków – dla porównania w 2009 roku koszt obrazowania metodą rezonansu magnetycznego (MRI) w USA wyceniono na aż 1,500 dolarów – w Japonii jedynie na 98 dolarów,  przy czym dostępność tego badania w Japonii jest dwa razy większa niż w Stanach Zjednoczonych i osiem razy większa niż w Wielkiej Brytanii. Japońska służba zdrowia w diagnostyce i leczeniu pacjentów wykorzystuje najnowsze odkrycia technologiczne w tej dziedzinie zdecydowanie górując nad pozostałymi państwami o wysokim stopniu rozwoju cywilizacyjnego. W ostatnich latach narastającym problemem staje się coraz większa liczba osób odwiedzających szpitale, co w niektórych regionach, zwłaszcza w Tokio, prowadzi do niedoboru zasobów medycznych. W Japonii funkcjonuje trzy razy więcej szpitali na mieszkańca w porównaniu do USA, jednakże Japończycy korzystają z usług szpitali cztery razy częściej niż przeciętny Amerykanin. Rządowy raport z 2007 roku wykazał, że ponad 14,000 pacjentom odmówiono przyjęcia do szpitali co najmniej trzykrotnie zanim została udzielona  należyta pomoc.

III.             Zatrudnienie w służbie zdrowia i aktualne problemy

W japońskiej służbie zdrowia zatrudnienie znajduje około dwóch milionów osób, przy czym 200 tysięcy osób stanowią lekarze. W 2008 roku na 1000 mieszkańców liczba praktykujących lekarzy wynosiła 2,2 (w USA 2,4), a ilość pracujących pielęgniarek – 9,5 (w USA 10,8). Lekarze i pielęgniarki są licencjonowani do końca życia, nie ma konieczności przedłużania uprawnień do wykonywania zawodu lub dodatkowego dokształcania. Oficjalnie nie istnieje rozróżnienie na lekarzy ogólnych i specjalistów, według tradycji wszyscy przygotowywani są do podjęcia konkretnej specjalizacji, jednak wielu po odbyciu praktyki nie decyduje się na uzyskanie dodatkowych kwalifikacji i podejmuje pracę w dużych szpitalach lub otwiera własną klinikę jako lekarz ogólny. Jednocześnie jest to społeczeństwo o najdłuższej średniej długości życia wynoszącej 83 lata – według danych z 2009 roku odpowiednio 79,6 lat dla mężczyzn i 86,4 lat dla kobiet. Wysoki wynik udało się osiągnąć między innymi dzięki wysokiej jakości usługom świadczonym przez służbę zdrowia oraz redukcji śmiertelności chorób zakaźnych w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych. Na dzień dzisiejszy do największych problemów z jakimi boryka się japońska służba zdrowia są choroby utożsamiane z wysokim rozwojem cywilizacyjnym. Poziom przyrostu naturalnego coraz bardziej spada, społeczeństwo się starzeje, powszechne są schorzenia związane z przepracowaniem, depresje. Największa na świecie liczba samobójstw wśród młodych ludzi przypada dla Japonii. Częstą pośrednią przyczyną zgonów jest także palenie tytoniu – w całym kraju funkcjonuje około 500 000 automatów, w których można zakupić papierosy, ustawy antynikotynowe są mało rygorystyczne, niewiele jest także miejsc publicznych objętych zakazem palenia tytoniu. Wobec takich wyzwań zapotrzebowanie na coraz wyższy poziom usług rośnie.

Bibliografia

Hałasa, D., Życie codzienne w Tokio, Wydawnictwo Dialog, Warszawa 2004
Fukawa, T,Public Health Insurance in Japan. World Bank Institute, 2002
http://unpan1.un.org/intradoc/groups/public/documents/APCITY/UNPAN020063.pdf
Jones, S. R., Health-Care Reform in Japan – Controlling costs, Improving Quality and Ensuring Equity, OECD Economics Department Working Papers, No. 739, OECD Publishing
Schabloski, K. A., Health Care Systems Around the World, Insure the Uninsured Project, 2008

Kiedy obcokrajowiec chce przyjechać do Japonii　・外国人が日本を訪問する時

Japońskie biuro imigracyjne wprowadziło nowe procedury imigracyjne w dniu 20 listopada 2007 roku. Celem zmian było zapobieżenie atakom terrorystycznym. Zgodnie z nowymi przepisami wszyscy cudzoziemcy, z wyjątkiem „specjalnych stałych mieszkańców”, muszą przedstawić inspektorom imigracyjnym konkretne informacje biometryczne – odciski palców oraz zdjęcie twarzy.
Aby procedury imigracyjne były szybsze, wprowadzone zostały tzw. „zautomatyzowane bramki”. Jeśli posiadacze zezwoleń i japońscy obywatele życzą sobie, mogą w celu przejścia przez zautomatyzowane bramki dobrowolnie zarejestrować swoje informacje biometryczne wcześniej, co pozwala na usprawnienie procedur granicznych.

Poniżej można znaleźć podstawowe wprowadzenie do japońskiego systemu imigracyjnego oraz pracy i studiów w Japonii, a także informacje na temat tego jak dojechać do centrum miasta po wylądowaniu w Narita. Aby uzyskać informacje bieżące należy skontaktować się z japońską ambasadą, konsulatem lub Biurem Imigracyjnym w Japonii (http://www.immi-moj.go.jp/english/).

1. Wjeżdżając do Japonii

Wszyscy cudzoziemcy, w tym zagraniczni mieszkańcy, zostają sfotografowani i pobierane są od nich odciski palców przy wjeździe do Japonii. Wyjątkiem od tej zasady są osoby w wieku poniżej 16 lat i kilka specjalnych grup, takich jak dyplomaci czy dygnitarze.

Wszyscy cudzoziemcy otrzymują status pobytu przy wjeździe do Japonii. Istnieje ponad dwadzieścia różnych statusów pobytu, w tym „tymczasowy odwiedzający” dla turystów, oraz szereg statusów dla studentów, pracowników i krewnych japońskich obywateli i mieszkańców. Trzeba zaznaczyć, ze podczas przekraczania granicy obcokrajowcy są sprawdzani przez celników. Niedozwolony jest m.in. wwóz narkotyków. Grozi za to wielotelnia kara w więzieniu.

2. Rodzaje wiz

Dokadne informacje na temat wszystkich rodzajów wiz znajduja się na stronie internetowej Ministerstwa Spraw Zagranicznych Japonii (gaimushō): http://www.mofa.go.jp/j_info/visit/visa/index.html

Turyści i biznesmeni

Jeżeli jesteś obywatelem jednego z ponad 50 krajów, z którym Japonia ma „układ zwolnienia z obowiązku wizowego”, będziesz potrzebował tylko ważnego paszportu, aby dostać się do Japonii jako „tymczasowy odwiedzający”. W przeciwnym razie należy uzyskać wizę przed wjazdem do kraju. Tymczasowi goście z większości krajów, w tym z Polski, mogą przebywać do 90 dni.

Obywatele Austrii, Niemczech, Irlandii, Liechtensteinu, Meksyku, Szwajcarii lub Wielkiej Brytanii, mają możliwość przedłużenia pobytu łącznie do sześciu miesięcy. Wciąż, początkowo uzyskuje się zezwolenie na pobyt na 90 dni, ale można później ubiegać się o wydłużenie czasu pobytu w Biurze Imigracyjnym w Japonii. Tymczasowi goście nie mogą uczestniczyć w żadnych płatnych działaniach. W wypadku nielegalnej pracy lub pobytu obcokrajowcy są zatrzymywani i  deportowani. Zjawisko nielegalnej pracy jest w Japonii dość rzadkie. Dozwolone sa krótkoterminowe studia w japońskich szkołach językowych. Wszyscy zagraniczni turyści w Japonii są zobowiązani do noszenia przy sobie paszportu przez cały czas pobytu.

Pracownicy

Cudzoziemcy, którzy chcą pracować w Japonii, muszą uzyskać wizę pracowniczą w japońskiej ambasadzie lub w konsulacie japońskim w celu wjazdu do kraju ze statusem pobytu zezwalającym na pracę. Istnieje kilkanaście rodzajów statusów pobytu, każdy uprawniający do pracy tylko w określonej dziedzinie zawodowej, na przykład, dziennikarstwo, sztuka, badania naukowe, edukacja, inżynieria, rozrywka, zarządzanie, usługi międzynarodowe, itp. W przypadku zmiany miejsca pracy w czasie pobytu w Japonii, kiedy nowa praca należy do innej dziedziny zawodowej (np. z edukacji do inżynierii), należy zmienić swój status pobytu.

Wykształcenie wyższe lub znaczne doświadczenie zawodowe w odpowiedniej dziedzinie jest niezbędne do uzyskania wizy uprawniającej do pracy. Większość rodzajów wiz pracowniczych wymaga również, aby mieć przyszłego pracodawcę jako sponsora. W zależności od rodzaju wykonywanej pracy, zezwolenia na pobyt udzielane są na czas od 15 dni do 3 lat – istnieje potem możliwość przedłużenia okresu pobytu.

Studenci

Cudzoziemcy, którzy chcą studiować w Japonii (z wyjątkiem krótkotrwałych kursów w szkołach językowych), muszą uzyskać wizę studencką w japońskiej ambasadzie lub konsulacie poza Japonią w celu wjazdu do kraju ze statusem pobytu, który umożliwia długotrwałe studia. Istnieje kilka takich statusów pobytu. Są one zróżnicowane w zależności od rodzaju studiów, np. pre-college, college lub aktywności kulturalnych. Dofinansowanie od instytucji edukacyjnej w Japonii oraz dowód posiadania wystarczających środków finansowych, aby pokryć wszystkie koszty podczas pobytu są wymagane, aby uzyskać wizę studencką. Zezwolenie na pobyt udziela się na okresy: 1 rok 3 miesiące, 1 rok 6 miesięcy, 2 lata, 2 lata i 3 miesiące. Studenci nie mogą uczestniczyć w żadnych płatnej działalności, chyba że uzyskają zezwolenie urzędu imigracyjnego. Nawet wtedy, kiedy studenci mogą pracować, to tylko przez określoną liczbę godzin tygodniowo.

Współmałżonkowie

Cudzoziemcy, którzy są w związku małżeńskim z japońskim obywatelem lub stałym rezydentem Japonii, mogą otrzymać wizę małżonka, która pozwala im podjąć pracę w Japonii. Zezwolenia na pobyt udziela się w okresie od 1 roku do 3 lat i istnieje możliwość przedłużenia.

Małżonkowie obcokrajowców, którzy obecnie przebywają w Japonii na podstawie statusu pobytowego zezwalającego na pracę, mogą ubiegać się o „wizę na utrzymaniu”. Zezwolenia na pobyt udziela się w okresie od 3 miesięcy do 5 lat i istnieje możliwość jego przedłużenia. Nie mogą oni wykonywać żadnych czynności zarobkowych, chyba że uzyska się zezwolenie urzędu imigracyjnego. Nawet wtedy, mogą oni pracować tylko określoną liczbę godzin tygodniowo.

Wakacje pracujące – „Working Holidays Programme”
Jest to specjalny rodzaj wizy, która pozwala na wykonywanie działalności zarobkowych dla obywateli Australii, Kanady, Danii, Niemiec, Francji, Irlandii, Korei, Nowej Zelandii, Wielkiej Brytanii i Włoch w wieku od 18 do 30 lat. Polska prowadzi starania o przyjęcie do tej grupy państw.

3. Pobyt w Japonii

Wewnątrz kraju, większość imigracyjnych procedur, takich jak wydłużenie pozwolenia na pobyt, zmiana statusu pobytu lub uzyskanie zezwolenia na ponowny wjazd, załatwia Biuro Imigracyjne (nyukoku kanrikyoku), które ma swoje oddziały w całym kraju. Niezbędną procedurą, której muszą się poddać wszyscy poza turystami, jest rejestracja w celu uzyskania karty rezydenta.

Rejestracja cudzoziemców

Do niedawna istniał osobny system rejestracji cudzoziemców. Został on zmieniony w dniu 9 lipca 2012 roku. Obecnie cudzoziemcy są zarejestrowani w tym samym systemie, co japońscy obywatele. Dotychczasowe karty rejestracyjne dla obcokrajowców (gaikokujin tōroku shōmeisho) zostały zastąpione kartami rezydentów (zairyū kādo). Stare karty rejestracyjne dla obcokrajowców mogą być stosowane zamiast kart rezydentów do czasu ich wygaśnięcia lub maksymalnie do 8 lipca 2015.

Karta rezydenta

Od 9 lipca 2012 r. wszyscy nowi, zagraniczni mieszkańcy otrzymują kartę pobytu rezydenta (zairyū kādo) na początku wprowadzenia się do Japonii. Karty wydaje się na lotniskach międzynarodowych Narita, Haneda, Kansai i Chubu. Dotychczasowi zagraniczni mieszkańcy mogą otrzymać swoje karty w urzędach imigracyjnych. Karta pobytu rezydenta jest ważnym dokumentem wymaganym np. przy otwarciu rachunku bankowego, przy załatwianiu telefonu komórkowego, podczas przekształcenia prawa jazdy i w wypadku innych czynności, gdzie jest potrzebne okazanie dowodu tożsamości. Są w niej zawarte prywatne informacje o jej posiadaczu, w tym bieżący adres zamieszkania, status zamieszkania i czas pobytu. Zagraniczni mieszkańcy zobowiązani są do noszenia przy sobie karty rezydenta.

Przedłużanie zezwolenia na zamieszkanie

Większość statusów zamieszkania pozwala na pobyt w Japonii na okres do 3 lat. Jeśli chce się zostać na dłużej, należy złożyć wniosek o przedłużenie do Biura Imigracyjnego w Japonii przed datą wygaśnięcia aktualnego zezwolenia na pobyt.

Proces aplikacji jest stosunkowo prosty, pod warunkiem, że nadal spełnia się warunki dla konkretnego statusu pobytu. To zwykle trwa kilka dni lub tygodni żeby dana aplikacja została rozważona. W tym czasie można pozostać w Japonii, nawet jeśli poprzednie zezwolenie na pobyt wygasło.

Zmiana stanu pobytu

Jest możliwe, aby zmienić swój status pobytu w Japonii (np. ze studenta wwizę małżonka) w Biurze Imigracyjnym wewnątrz Japonii. Trzeba jednak zapewnić podobną dokumentację jaką należy przedłożyć w ambasadzie czy w konsulacie poza Japonią.

Zezwolenie na ponowny wjazd

Cudzoziemcy, którzy pragną tymczasowo opuścić Japonię na dłużej niż rok, powinni uzyskać zezwolenie ponownego wjazdu, w przeciwnym razie stracą swój status pobytu. Zezwolenie na ponowny wjazd można uzyskać w urzędach imigracyjnych w Japonii. W wypadku nieobecności krótszych niż jeden rok, ponowne zezwolenie na wjazd do Japonii nie jest już wymagane od 9 lipca 2012 roku.

Stałe miejsce zamieszkania

Cudzoziemcy, którzy mają wystarczające aktywa lub zdolność do podjęcia samodzielnego życia, są niekaralni, osiągneli istotny wkład w życie japońskiego społeczeństwa oraz mieszkają przez dłuższy okres w Japonii (zazwyczaj conajmniej 10 lat; mniej w przypadku osób, które mają japońskich małżonków), mogą otrzymać pozwolenie na pobyt stały. Status stałego pobytu jest na czas nieokreślony i pozwala na podjęcie każdej pracy.

Naturalizacja

Cudzoziemcy, którzy mieszkali w Japonii conajmniej pięć kolejnych lat (mniej w przypadku japońskich małżonków), nie byli karani, są nienagannego prowadzenia, mają wystarczające aktywa lub zdolność do samodzielnego życia i są gotowi wyrzec się wszelkich innych posiadanych obywatelstw, mogą ubiegać się o obywatelstwo japońskie.

4. Praca w Japonii

Wielu zagranicznych mieszkańców z krajów anglojęzycznych, pracuje w Japonii jako instruktorzy językowi. Zapotrzebowanie na zagranicznych nauczycieli języków obcych tzw. „native speakers” pozostaje relatywnie wysokie, a niektóre największe szkoły językowe mają otwarte biura rekrutacyjne nawet poza granicami Japonii.

Inne dziedziny zawodowe, w których wykwalifikowani zagraniczni mieszkańcy mają duże szanse, aby znaleźć pracę, to tłumaczenia, branża IT, modeling, gastronomia i rozrywka. Bycie w Japonii podczas szukania pracy oraz znajomość języka japońskiego są kluczowe, aby zwiększyć swoje szanse na znalezienie odpowiedniego stanowiska w Japonii. Pomocne jest także ukończenie japońskiej uczelni.

Cudzoziemcy, którzy chcą zaangażować się w płatną działalność w Japonii, potrzebują wizy, która pozwala na podjęcie pracy w Japonii. Niedopuszczalne jest, aby angażować się w jakąkolwiek pracę na podstawie wizy turystycznej. Istnieje kilkanaście różnych rodzajów wiz pracy – czyli statusów pobytu. Każda wiza uprawnia do podjęcia pracy tylko w określonej dziedzinie zawodowej, np. jako inżynier, instruktor lub artysta. Oferta pracy w Japonii jest wymagana, aby skutecznie ubiegać się o większość rodzajów wiz pracy. Stali mieszkańcy Japonii i posiadacze wizy małżonka mogą wykonywać każdą działalność zarobkową bez względu na pole zawodowe. Posiadacze wizy studenckiej nie mogą angażować się w płatną działalność, o ile nie uzyskają zgody urzędu imigracyjnego. Nawet wtedy, studenci mogą jedynie pracować określoną liczbę godzin w tygodniu.

Obywatele Australii, Nowej Zelandii, Kanady, Korei, Francji, Niemiec, Wielkiej Brytanii, Irlandii i Włoch, którzy są w wieku od 18 do 30 lat, mogą ubiegać się o specjalną wizę do pracy w Japonii na okres do jednego roku, na zasadzie tzw. „Working Holidays programme”.

5. Szkoły językowe

Japońskie szkoły językowe istniejące w wielu miastach w całej Japonii, począwszy od nieformalnych szkół po państwowe uznane instytucje, które oferują kursy przygotowawcze dla studentów, aby mogli oni zdawać na uniwersytet. Istnieją szkoły językowe na wszystkich poziomach zaawansowania oraz różne szkolenia trwające od kilku tygodni do ponad jednego roku. Większość uczelni wymaga już na wstępie znajomości języka japońskiego na poziomie JLPT N4/N3. Warto więc pomyśleć o tym przed wyjazdem i zapisać się do szkoły językowej, aby móc zdać egzamin JLPT w swoim kraju. My polecamy Szkołę Języków Orientalnych – MATSURI: http://www.matsuri.pl/.

6. Studia w Japonii

Obecnie więcej niż 100 000 studentów zagranicznych studiuje na uniwersytetach, w szkołach zawodowych i innych instytucjach edukacyjnych w Japonii. Ich liczba rosła nieprzerwanie od 1980 roku. Większość studentów pochodzi z Azji, dwie trzecie studentów pochodzi z Chin.

Przyśpieszone studia w japońskich szkołach językowych są dozwolone na podstawie wizy turystycznej. Wszyscy inni zagraniczni studenci w Japonii potrzebują wizy studenckiej, aby studiować w Japonii. Ubiegający się o wizę potrzebują zgody instytucji edukacyjnej w celu otrzymania wizy studenckiej.

Stypendia

Przed przyjazdem do Japonii studenci zagraniczni mogą się ubiegać o stypendia. Programy stypendialne dla studentów są organizowane przez rząd japoński, władze lokalne, JASSO (Japan Student Services Organization), organizacje prywatne, fundacje i przedsiębiorstwa w Japonii i za granicą. Także istnieją różne organy rządowe, organizacje i instytucje edukacyjne wewnątrz i poza Japonią, które oferują krótkoterminowe programy wymiany studentów, którzy mogą dzięki temu doświadczyć studiowania i życia w Japonii.
Egzaminy wstępne

EJU (Examination for Japanese University Admission for International Students) to standardowy egzamin istniejący od 2002 roku, upraszczający proces dopuszczenia studentów zagranicznych do uczelni japońskich. Egzamin obejmujący język japoński, matematykę, wiedzę o Japonii i świecie, odbywa się co dwa lata w Japonii i wybranych miastach poza Japonią. Egzamin może być napisany w języku japońskim lub angielskim (z wyjątkiem części dotyczącej języka japońskiego; niektóre witryny testowe nie oferują testów w języku angielskim). Prawie wszystkie krajowe uniwersytety, około dwie trzecie uczelni publicznych i około połowa prywatnych uczelni stosują wyniki z egzaminu EJU, jako kryterium przyjęcia studentów zagranicznych, podczas gdy pozostałe uczelnie stosują własne egzaminy wstępne. Oczywiście większość kursów akademickich w Japonii jest dostępnych tylko w języku japońskim, chociaż sporo uniwersytetów oferuje także kursy magisterskie i doktoranckie w języku angielskim. Tylko garstka uniwersytetów oferuje studia anglojęzyczne na poziomie licencjackim.

7. Dojazd z lotniska w Narita

Tokio posiada dwa porty lotnicze – Narita i Haneda. Międzynarodowy Port Lotniczy Narita (NRT) obsługuje głównie ruch międzynarodowy i jest punktem przylotu większości zagranicznych turystów. Bardziej centralnie położony jest Międzynarodowy Port Lotniczy Tokio – Haneda (HND), które obsługuje głównie ruch krajowy i tylko małą liczbę lotów międzynarodowych.

Lotnisko Narita znajduje się w mieście Narita w prefekturze Chiba, około 60 km od Tokio. Składa się z dwóch terminali 1 i 2; każda linia lotnicza jest przypisana do jednego z terminali.

Lotnisko Narita jest połączone z centrum Tokio dzięki wielu liniom kolejowym i autobusowym.

JR Narita Express

Najszybszym sposobem podróży między lotniskiem Narita i Tokyo Station jest JR Narita Express (NEX). Narita Express jest szybkim i wygodnym pociągiem z lotniska do centrum Tokio (zatrzymuje się na stacjach Tokyo, Shinagawa, Shinjuku i Ikebukuro), regionu Tokio Tama, Jokohama i Saitama. Wszystkie siedzenia podlegają rezerwacji. Podróż w jedną stronę zajmuje około jednej godziny, kosztuje około 3000 jenów i jest objęta przez Japan Rail Pass i JR East Pass. Godziny odjazdów następują co ok. 30 minut.
Z pakietem Suica & NEX, dostępnym za 3500 jenów tylko dla zagranicznych turystów, można podróżować z Narita Express z lotniska do Tokio, ponadto otrzymuje się kartę przedpłaconą Suica o wartości 2000 jenów (500 jenów depozytu plus 1500 jenów do wydania w taryfach kolejowych). Podróż w oba kierunki jest dostępna za 5500 jenów.
JR Airport Narita

Linia JR Sobu (Rapid Service) – „Airport Narita” (Eapōto Narita) jest wolniejsza, ale tańsza niż Narita Express. Podróż w jedną stronę trwa około 90 minut, kosztuje 1280 jenów i jest w pełni objęta przez Japan Rail Pass i JR East Pass. Godziny odjazdów występują co godzinę. Szybka Linia Sobu jest tanią alternatywą w stosunku do JR Narita Express, łączącą lotnisko z Tokyo Station oraz Jokohamą. „Airport Narita” obejmuje stacje od Kurihama do Narita Airport poprzez linie Yokosuka, Sōbu, and Narita. Szybka Linia Sobu jest zwyczajną linią pociągów podmiejskich bez rezewacji miejsc, która zatrzymuje się na stacjach pomiędzy lotniskiem i Tokio, dlatego też może być w niej tłoczno w godzinach szczytu.
Keisei Skyliner

Aby dojechać do stacji Tokyo Station, można wsiąźć do pociągu Keisei Skyliner (keisei sukairainā) z lotniska Narita i wysiąźć na stacji Nippori (podróż trwa około 40 minut, koszt 2400 jenów), a następnie przesiąźć się do linii JR Yamanote lub JR Keihin-Tohoku, aby dojechać do stacji Tokyo Station (podróż trwa 10 minut, koszt 150 jenów). Połączenia Skylinerem są co 20-40 minut. Do centrum Tokio można także dojechać Skylinerem wysiadając na jego stacji końcowej w Ueno.
„Keisei Skyliner & Metro Pass „, składa się z podróży w jedną stronę Skyliner Keisei z lotniska do centrum Tokio i z 1-dniowej lub 2-dniowej przepustki do Tokyo Metro za 2600 lub 2980 jenów. Podróż w oba kierunki jest dostępna za 4500 (1 dzień) lub 4880 (2 dni) jenów.
Keisei Skyliner zapewnia najszybsze połączenie do centrum Tokio, łącząc lotnisko z dworcem Ueno. Jest to wygodne dla osób podróżujących pociągiem do i z lotniska. Wszystkie siedzenia podlegają rezerwacji.
Keisei Limited Express

Można skorzystać także z tańszych Keisei Limited Express Green (Kaisoku Tokkyū) lub Keisei Limited Express Red (Tokkyū) z lotniska Narita do Nippori Station (ok. 75 minut, 1000 jenów) i przesiąźć się do linii JR Yamanote lub JR Keihin-Tohoku do Tokyo Station (10 minut, 150 jenów). Istnieją połączenia co 20 minut.
Keisei Limited Express to najtańszy sposób, aby dostać się z lotniska do Tokio. Jest to normalna kolej podmiejska, która zatrzymuje się na wielu stacjach pomiędzy lotniskiem i Tokio i może stać się w niej tłoczno w godzinach szczytu. Rezerwacja siedzeń nie jest możliwa.

Inny pociąg linii Keisei – o nazwie „Access Express” (Akusesu Tokkyū) łączy lotnisko Narita z Keisei Ueno lub Oshiage Line poprzez linię Narita Sky Access pomiędzy Keisei Takasago i Narita Airport. „Airport Kaitoku” łączy Narita z lotniskiem Haneda poprzez Narita Sky Access Line, linię metra Asakusa i linia Keikyū. Po drodze pociągi zatrzymują się wiele razy, w tym kilka razy w centrum Tokio. Rezerwacja siedzeń nie jest możliwa.

Limousine Bus

Autobusy „Limousine bus” do Tokio Station z lotniska Narita kursują co 15 lub 20 minut. Podróż trwa około od 80 do 100 minut i kosztuje 3000 jenów.
„Limousine & Metro Pass” składa się z przejazdu w jedną stronę pomiędzy lotniskiem a centrum Tokio i z 1-dniowego karnetu na Tokyo Metro (jest ważny na osiem spośród dwunastu linii metra) za 3100 jenów. Podróż w oba kierunki z 2-dniowym karnetem metra jest dostępna za 6000 jenów.
Shuttle Tokio Bus

Ten tani autobus jeździ mniej więcej raz na godzinę z lotniska Narita do dworca Tokyo Station. Koszt podróży waha się pomiędzy 900 i 1000 jenów. Wcześniejsza rezerwacja jest możliwa.
Kilka innych firm autobusowych oferuje połączenia do różnych miejsc w okolicy Tokio i sąsiednich prefektur, w tym bezpośrednie połączenia z największymi hotelami w całym centrum Tokio. Konwencjonalne „Limousine Bus” kosztują około 3000 jenów w jedną stronę, ale kilka tańszych autobusów pojawiło się ostatnio stawarzając konkurencję, ponieważ podróż w jedną stronę kosztuje około 1000 jenów.

Heiwa Kotsu Bus
Ten tani autobus jeździ mniej więcej raz na godzinę z lotniska Narita do Tokyo Station i na Ginzę. Koszt podróży waha się pomiędzy 900 i 1000 jenów. Wcześniejsza rezerwacja jest możliwa.
Ponieważ Lotnisko Narita znajduje się około 60 km poza Tokio, taksówki do centrum Tokio są bardzo drogie i nie zaleca się korzystać z ich usług.

8. Przystanek w podróży na lotnisku Narita

Lotnisko Narita znajduje się w odległości 60 km od Tokio, co stanowi ok. godziny jazdy szybkim  pociągiem z centrum Tokio. Planując krótką wycieczkę do centrum Tokio, należy przeznaczyć co najmniej trzy godziny na podróż pociągiem w obie strony, należy też wcześniej sprawdzić harmonogram dla swojej podróży powrotnej.

Istnieje również kilka interesujących miejsc w sąsiedztwie lotniska, m.in. Narita-san – duży i popularny kompleks świątynny w Narita. Wycieczka z lotniska do Narita-san wymaga co najmniej trzech godzin.